Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü öğretim üyeleri Doç. Dr. Rengin Özgür Uzilday ve Doç. Dr. Barış Uzilday tarafından yürütülen iki araştırma projesi, Asya-Pasifik Uzay İşbirliği Örgütü ile Türk Uzay Ajansı koordinesinde kabul edildi. Bu projeler, Çin Ulusal Uzay İdaresi tarafından uzaya gönderilen geri dönüştürülebilir uydu Shijian-19 içerisinde yer aldı. İki akademisyen, daha önce uzaya çıkan ilk Türk astronotu Alper Gezeravcı’nın gerçekleştirdiği 13 deneyden birine de katılmıştı.
Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, bu başarılı bilim insanlarını makamında ağırlayarak tebrik etti. Rektör Budak, “Tam akreditasyona sahip araştırma üniversitemizin çatısı altında bilimsel faaliyetlerini sürdüren bilim insanları, Milli Teknoloji Hamlesi ve Türkiye Yüzyılı vizyonu ile araştırmalarını devam ettiriyorlar. Daha önce ilk Türk Astronot Alper Gezeravcı’nın gerçekleştirdiği 13 deneyden birine imza atan Doç. Dr. Rengin Özgür Uzilday ve Doç. Dr. Barış Uzilday, şimdi de iki ayrı proje ile Asya-Pasifik Uzay İşbirliği Örgütü çağrısı kapsamında destek almaya hak kazandı. Shijian-19 isimli yeniden kullanılabilir uydu, içindeki bilimsel projelerle gerçekleştirdiği uzay yolculuğunun ardından dünyaya geri döndü. Türkiye’de ilk defa uzay ıslahı araştırması olma özelliğini taşıyan çalışmaları dolayısıyla hocalarımızı tebrik ediyorum” şeklinde konuştu.
Türk Uzay Ajansı koordinesinde hazırlanan “Uzay Ortamından Yararlanarak Arabidopsis thaliana’da ER Stresi Toleransı İçin Gen Keşfi” ve “Nohutta Kuraklık Stresine Toleransı Artırmak İçin Uzay Islahı” başlıklı projeler, Çin Ulusal Uzay İdaresi’nin uluslararası iş birliği projelerini artırmak amacıyla yaptığı çağrı kapsamında kabul edildi. Shijian-19 isimli uydu, gerçekleştirdiği uzay yolculuğunun ardından dünyaya geri döndü ve bu çalışmalar, Türkiye’de ilk defa uzay ıslahı çalışmaları olma özelliği taşıyor.
Uzay ıslahı çalışmaları hakkında bilgi veren Doç. Dr. Barış Uzilday, “Uzay ıslahı, tohum ve bitki hücrelerinin uzaydaki kozmik radyasyon ve mikro yerçekimi gibi koşullara maruz bırakılarak mutasyonlar geliştirmesini sağlama sürecidir. Uzayda oluşan bu mutasyonlar, dünyada yapılan klasik ıslah çalışmalarında elde edilemeyen genetik çeşitliliği sağlayabilmektedir. Bu yöntem, özellikle çevresel streslere ve hastalıklara dayanıklı, verimi veya besin değeri yüksek yeni çeşitler geliştirmek için kullanılmaktadır ve tarım ve gıda güvenliği açısından önemli bir araçtır. Çin Halk Cumhuriyeti, Rusya ve ABD bu alanda önemli çalışmalara sahiptir. Geri döndürülebilir uydu programını 1970’lerde başlatan Çin Halk Cumhuriyeti, 2006 yılında sadece uzay ıslahı için geliştirilmiş Shijian-8 (SJ-8) uydusunu fırlatmıştır. Bu görev, Çin Halk Cumhuriyeti’nin uzay ıslahı alanındaki çalışmalarında önemli bir adım olmuş ve daha sonra Shijian-10 ve Shijian-19 gibi uydularla devam eden uzay biyoteknolojisi araştırmalarına temel oluşturmuştur” dedi.
Uzay deneyine konu olan projeler
Uzay deneyine konu olan projelerini dile getiren Doç. Dr. Barış Uzilday, “Nohutta Kuraklık Stresine Toleransı Artırmak İçin Uzay Islahı” başlıklı araştırma ile nohut bitkisinde iklim değişimi ile şiddeti gittikçe artan kuraklık stresine karşı toleransın artırılması için mutasyon ıslahı yapılmasının planlandığını belirtti. Tarım ve Orman Bakanlığı, Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü iş birliği ile yürütülecek bu çalışmada, ülkemizde yaygın olarak ekilen standart bir çeşit olan Sarı-98 nohut tohumları kullanılacaktır.
Kabul gören diğer proje ile ilgili bilgi veren Doç. Dr. Rengin Özgür Uzilday, “Uzay Ortamından Yararlanarak Arabidopsis thaliana’da ER Stresi Toleransı İçin Gen Keşfi” başlıklı araştırmada, bitkilerde çevresel stresler sırasında ortaya çıkan endoplazmik retikulum stresi ile ilişkili yeni genlerin keşfedilmesi için model bitki Arabidopsis thaliana türüne ait tohumların kullanılmasının planlandığını ifade etti.
Uydu başarıyla dünyaya döndü
Gönderilen uydunun başarılı bir şekilde dünyaya dönüş yaptığını belirten Doç. Dr. Rengin Özgür Uzilday, “Çin Halk Cumhuriyetine ait Shijian-19 isimli yeniden kullanılabilir ve geri döndürülebilir uydu, Jiuquan Uydu Fırlatma Merkezi’nden başarıyla uzaya gönderilmiştir. Bu uydu, ilk tekrar kullanılabilen test uydusu olarak birçok teknolojik yeniliğe sahiptir. Long March-2D roketiyle alçak dünya yörüngesine yerleştirilen uydu, uzayda 13.5 gün geçirdikten sonra içerdiği bilimsel yükle birlikte dünyaya geri dönmüştür. Materyaller, Pekin’de gerçekleştirilen bir seremoni ile ülkemizin temsilcisine teslim edilmiştir. Bu çalışmalarla Türkiye’de ilk defa uzay ıslahı çalışmaları yürütülecek ve ülkemiz uzay araştırmalarında yeni bir alanda daha varlığını gösterecektir” dedi.
Kaynak: İHA – İZMİR Haberleri
